Aktualności
Pominięcie w informowaniu Prezydenta RP oraz Biura Bezpieczeństwa Narodowego przez Premiera. Czy rząd polski przewiduje powszechną mobilizację wojskową?

Pominięcie
w informowaniu Prezydenta RP oraz Biura Bezpieczeństwa Narodowego przez
Premiera. Czy rząd polski przewiduje powszechną
mobilizację wojskową?
15 stycznia 2025 r. w
porządku obrad Rady Ministrów znalazł się projekt rozporządzenia Rady Ministrów
w sprawie gotowości obronnej państwa, którego wnioskodawcą jest Minister Obrony
Narodowej. W ruchu, który rodzi poważne pytania dotyczące równowagi władzy i
przejrzystości w sprawach bezpieczeństwa narodowego, rząd polski rozważa nowe
przepisy, które znacząco zmienią przygotowanie obronne kraju – informuje dr n.
pr. Marek Woch ekspert Centrum Legislacji Federacji Przedsiębiorcy.pl
1.
Zestawienie kluczowych zmian
Projekt rozporządzenia w
sprawie gotowości obronnej państwa stanowi wykonanie upoważnienia zawartego w
ustawie z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny i wprowadza istotne
modyfikacje w porównaniu do obecnie obowiązującego rozporządzenia z dnia
21 września 2004 r.
W ustawie o obronie
Ojczyzny wskazano m.in., że Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia:
„stany gotowości obronnej państwa, warunki i tryb ich wprowadzania, czynności
służące utrzymywaniu stałej gotowości obronnej państwa, a także realizowane po
podwyższeniu stanu gotowości obronnej państwa, organizację systemu stałych
dyżurów na potrzeby podwyższania gotowości obronnej państwa i czynności
podejmowane przez poszczególne organy w zakresie tworzenia systemu stałych
dyżurów na potrzeby podwyższania gotowości obronnej państwa”.
2.
Zmniejszenie liczby stanów
gotowości
o
Projekt rozporządzenia przewiduje dwa stany
gotowości obronnej państwa, podczas gdy dotychczasowe rozporządzenie określało
ich trzy. 1) Stan stałej gotowości obronnej państwa; 2) Stan pełnej gotowości
obronnej państwa.
o
Celem tej zmiany jest uproszczenie procedur i
przyspieszenie reakcji na potencjalne zagrożenia.
3.
Rozszerzenie systemu stałych
dyżurów
o
Projekt zakłada włączenie do systemu stałych
dyżurów dodatkowych podmiotów, takich jak:
§ Prezes Rady Ministrów;
§ Ministrowie;
§ Centralne organy administracji rządowej;
§ Wojewodowie;
§ Marszałkowie województw, starostowie i prezydenci miast na prawach powiatów,
wójtowie (burmistrzowie lub prezydenci miast);
§ Inne organy i instytucje tworzące system kierowania bezpieczeństwem
narodowym.
4.
Pominięcie w
informowaniu Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o decyzjach Prezesa Rady Ministrów oraz
poszczególnych ministrów dotyczących stanów gotowości obronnej państwa
§ Biuro
Bezpieczeństwa Narodowego wskazało w ramach opiniowania projektu rozporządzenia,
na konieczność przekazywania Prezydentowi RP kluczowych informacji
o decyzjach Prezesa Rady Ministrów oraz poszczególnych
ministrów dotyczących stanów gotowości obronnej państwa.
§ Stanowisko resortu obrony narodowej było jednak negatywne. Wskazano w
odpowiedzi, że „intencją
projektodawcy jest, aby organizacja systemu stałych dyżurów, umożliwiała Radzie
Ministrów, przez centralne organy administracji rządowej podległe lub
nadzorowane przez Prezesa Rady Ministrów lub właściwych ministrów, jednostki samorządu
terytorialnego oraz inne organy i instytucje tworzące system kierowania
bezpieczeństwem narodowym, zachowanie ciągłości przekazywania decyzji i zadań,
w tym zadań wynikających z Planu Reagowania Obronnego RP w odpowiednich stanach
gotowości obronnej państwa”.
Ponadto wskazano, że „podkreślenia
zatem wymaga, że włączenie Biura Bezpieczeństwa Narodowego w system stałych
dyżurów nie wpłynie na realizację tych zadań wykonywanych przez administrację
publiczną ze względu na fakt, że Prezydent RP, a tym bardziej Biuro
Bezpieczeństwa Narodowego, nie posiada kompetencji w zakresie kierowania
administracją publiczną oraz nie ma przypisanych zadań w Planu Reagowania
Obronnego RP”.
Jednocześnie należy wskazać, że zadaniem Rady Ministrów w zakresie obronności wg ustawy
z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny jest zapewnianie
bezpieczeństwa zewnętrznego państwa oraz sprawowanie ogólnego kierownictwa w
dziedzinie obronności kraju przez Radę Ministrów, które polega m.in. na:
utrzymywaniu stałej gotowości obronnej państwa, wnioskowaniu do Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o jej podwyższanie w razie zewnętrznego zagrożenia
bezpieczeństwa i w czasie wojny oraz o jej obniżanie stosownie do zmniejszania
stopnia zagrożenia.
Wniosek: Między
projektem rozporządzenia a nieuwzględnieniem opinii Biura Bezpieczeństwa
Narodowego wyłania się niekonsekwencja. Skoro Rada Ministrów występuje z
wnioskiem do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o zmianę stanu gotowości
obronnej państwa, a nie chce prezydenta wcześniej informować, to, na podstawie
jakich danych mają być podejmowane decyzje? Nie omieszkano także wskazać w
odniesieniu do uwag, że „Prezydent RP może zwracać się do wszystkich organów władzy
publicznej, administracji rządowej i samorządowej, przedsiębiorców, kierowników
innych jednostek organizacyjnych oraz organizacji społecznych o informacje
mające znaczenie dla bezpieczeństwa i obronności państwa, zatem ujmowanie Biura
Bezpieczeństwa Narodowego nie jest zasadne”.
5. Nakładania
zadań na wszystkich przedsiębiorców
Projektodawca rozporządzenia
uwzględnił przedsiębiorców, odwołując się do ustawy z dnia
11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny, gdzie zawarte zostały kwestie dotyczące
nakładania zadań na wszystkich przedsiębiorców szczególnie ważnych dla
bezpieczeństwa lub obronności państwa.
6. Wprowadzenie
stanu pełnej gotowości obronnej państwa da możliwość przeprowadzenia
mobilizacji wojskowej
W razie zewnętrznego
zagrożenia bezpieczeństwa i w czasie wojny będzie
możliwe wprowadzenie stanu pełnej gotowości obronnej państwa. W stanie
pełnej gotowości obronnej państwa realizuje się czynności umożliwiające
przeprowadzenie mobilizacji, wprowadzenia stanu wojennego oraz pełnego
rozwinięcia systemu obronnego państwa.
Powołanie do służby
wojskowej pełnionej w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny następuje
za pomocą kart powołania lub w drodze podania informacji o powołaniu do
publicznej wiadomości.
Według Konstytucji RP z
1997 r. w razie bezpośredniego, zewnętrznego zagrożenia państwa Prezydent
Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, zarządza powszechną lub
częściową mobilizację i użycie Sił Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej
Polskiej.
7. Reasumując:
Kluczowe punkty projektu rozporządzenia i implikacje:
- Uproszczenie stanów gotowości:
Liczba stanów gotowości obronnej zostanie zmniejszona z trzech do dwóch,
co ma ułatwić wdrażanie środków w zależności od poziomu zagrożenia.
- Rozszerzony system stałych dyżurów:
Więcej agencji rządowych, samorządów terytorialnych i instytucji
zaangażowanych w zarządzanie bezpieczeństwem narodowym zostanie włączonych
do systemu stałych dyżurów, zapewniając bardziej skoordynowaną reakcję na
zagrożenia.
- Koncentracja na zagrożeniach
hybrydowych: Nowy system ma być lepiej
przygotowany do radzenia sobie z zagrożeniami hybrydowymi, takimi jak
terroryzm
i cyberataki, które często zacierają granice między konfliktami wojskowymi
a niewojskowymi. - Brak znaczącego wpływu finansowego
lub społecznego: Proponowane zmiany zdaniem
projektodawców nie powinny mieć większego wpływu na budżet państwa ani na
społeczeństwo.
- Zgodność z przepisami UE:
Projekt rozporządzenia został oceniony pod kątem zgodności z prawem UE i
nie wymaga powiadomienia Komisji Europejskiej.
8. Potencjalne
pytania lub obszary dalszej dyskusji:
- Konkretne zagrożenia:
Jakie konkretne zagrożenia lub wydarzenia geopolityczne spowodowały te
zmiany w przepisach dotyczących gotowości obronnej oprócz delegacji
ustawowej do wydania rozporządzenia?
- Zaangażowanie społeczeństwa:
Czy w trakcie opracowywania projektu rozporządzenia przeprowadzono
jakiekolwiek konsultacje publiczne lub wysłuchania?
- Alokacja zasobów:
Jak zwiększone obowiązki różnych agencji zostaną wsparte pod względem
zasobów (kadra, sprzęt, finansowanie)?
- Współpraca z NATO:
W jaki sposób te zmiany będą zgodne ze standardami
i procedurami NATO? - Koncentracja na cyberbezpieczeństwie:
Biorąc pod uwagę rosnące znaczenie cyberbezpieczeństwa, jakie konkretne
środki są podejmowane w celu zwiększenia zdolności cyberobronnych kraju?
- Współpraca cywilno-wojskowa:
W jaki sposób nowy system poprawi współpracę cywilno-wojskową, zwłaszcza w
kontekście zagrożeń hybrydowych?
- Pominięcie w informowaniu Prezydenta
RP oraz Biura Bezpieczeństwa Narodowego przez Premiera: Według
Konstytucji RP z 1997 r. władzę wykonawczą w naszym kraju wykonują
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów. Czy pominięcie
Prezydenta RP w informowaniu, nie utrudni współpracy władz wykonawczych?
Jak zauważa dr n. pr.
Marek Woch – „Zaproponowane zmiany w przepisach dotyczących gotowości obronnej
wymagają szerokiej debaty publicznej. Zachęcam do kontaktu
z przedstawicielami władz, aby wyrazić swoje stanowisko w tej sprawie.
Konieczne jest zapewnienie, aby wszelkie decyzje dotyczące obronności naszego
kraju były podejmowane
w sposób transparentny i odpowiedzialny, z uwzględnieniem wszelkich
potencjalnych konsekwencji”.
Polecam uwadze także:
Zapewnienie
bezpieczeństwa i swobody działalności gospodarczej, jako jeden z punktów
polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej
Dlaczego Sekretarz Obrony
Stanów Zjednoczonych Ameryki Lloyd J. Austin III odnosi się do strategii małych
firm?
Świadczenia rzeczowe w
czasie pokoju – Militaryzacja przedsiębiorców
Czy trwający konflikt
zbrojny na terytorium Ukrainy może przenieść się do Polski?